Nosemoza, Nosema apis

Objawy

Choroba występuje najczęściej w formie utajonej. Chore rodziny są osłabione, słabo odbudowują plastry, produkują mało miodu i wychowują niewielkie ilości czerwia. Spory nosema są powszechne we wszystkich rodzinach pszczelich. Dają jednak objawy chorobowe jedynie w rodzinach osłabionych i podczas masywnej inwazji pierwtniakiem.
Forma jawna choroby występuje w rodzinach o małej liczebności pszczół, przy dużej wilgotności, niskiej temperaturze i braku pokarmu. Do charakterystycznych objawów choroby naleSy występowanie biegunek w czasie zimowli i duSy osyp pszczół zimujących, częsta utrata matki w zimie lub wczesną wiosną, przedwczesne obloty wiosenne. W czasie pierwszego oblotu występują pszczoły o rozdętych odwłokach, które pełzają na ziemi przed ulem. Często przednia ściana ula jest zabrudzona kałem.

Opis grzyba/pierwotniaka (zależnie od klasyfikacji)

Cykl rozwojowy grzyba odbywa się w komórkach nabłonka jelita środkowego, przy temperaturze zewnętrznej w granicach 10-37°C. Rozpoczyna się on z chwilą przedostania spór do treści jelita środkowego, gdzie po wpływem soków trawiennych i pH odpada wieczko i przez mikropyle jest wyrzucana wić do wnętrza komórki nabłonka. Przez kanalik drążący wić wnika do komórki sporoplazma z dwoma jądrami. W następstwie przejścia dalszych faz rozwojowych pojawiają się w komórkach nabłonka spory. Wypełnione sporami komórki ulegają złuszczeniu, przy czym część komórek pęka w jelicie środkowym uwalniając zarodniki.
Mikrossporidium Nosema wywołuje martwicę i złuszczanie nabłonka jelita środkowego, co powoduje zaburzenia w trawieniu i przyswajaniu pokarmu, osłabienie pszczół i zwiększenie ich wrażliwości na oziębienie. U chorych owadów obniSa się lub zupełnie ustaje produkcja mleczka. Występują ponadto zmiany w gruczołach woskowych i w ciele tłuszczowym.
Badanie kliniczne, oglądanie jelita środkowego pszczół względnie próba wodna umoSliwiają jedynie uzyskanie danych orientacyjnych. W celu przeprowadzenia oględzin jelita środkowego odrywa się główkę pszczoły, a następnie trzymając owada za tułów i przedni odcinek odwłoka 12 pociąga się powoli za koniec odwłoka. Początkowo ukazuje się odbytnica, następnie jelito cienkie, jelito środkowe i wole miodne. Jelito środkowe pszczół zdrowych jest przeźroczyste, poprzecznie pofałdowane, koloru brunatnoczerwonego lub jasnozielonego. Natomiast jelito środkowe pszczół chorych na nozemozę jest powiększone o zatartym poprzecznym pofałdowaniu, koloru brunatnoszarego lub białego.
Próba wodna polega na roztarciu wyizolowanego przewodu pokarmowego w szklanej probówce w niewielkiej ilości wody. Mlecznobiałe zmętnienie wskazuje na obecność zarodników N. apis. Przy braku zarodników rozcier jest zabarwiony zielonkawożółto.
Rozpoznanie laboratoryjne nozemozy przeprowadza się ciągle jeszcze na podstawie Instrukcji Ministerstwa Rolnictwa Departamentu Weterynarii z dnia 15 X 1966 r., która zaleca coroczne badanie metodą Kirkora martwych pszczół z osypu zimowego. Z każdego ula naleSy pobrać próbkę zawierającą co najmniej 30 pszczół martwych w okresie poprzedzającym pierwszy oblot. Próbki zapakowane do pudełek i oznakowane wysyła się razem z pismem przewodnim do pracowni chorób pszczół zakładu higieny weterynaryjnej
Badanie metodą Kirkora polega na roztarciu odwłoków pszczół w moździeżu z niewielka objętością wody, przeniesieniu kropli rozcieru na szkiełko podstawowe, nakryciu szkiełkiem nakrywkowym i oglądaniu pod mikroskopem z opuszczonym kondensorem przy powiększeniu 400-600 x. W kaSdym preparacie należy przeglądnąć od 2 do 5 pól widzenia. Spory N. apis/N.ceranae występują w postaci owalnych tworów, silnie łamiących światło , które naleSy odróSnić od: komórek droSdSy (twory polimorficzne, często pączkujące), zarodników grzybów o nieregularnym lub owalnym kształcie, mniejszych wymiarach od zarodników N. apis/N.ceranae, ziaren pyłku (różnokształtne twory, często o koncentrycznej budowie, nierównych lub powycinanych brzegach), pęcherzyków powietrza (okrągłe, róSnej wielkości z wyraźną ciemną obwódką), kropli tłuszczu o róSnej wielkości, cyst Malpighamoeba mellificae, okrągłych o średnicy przewySszającej długość zarodników N. apis.
Przy braku zarodników próbki określa się jako wolne od nozemozy. Małe poraSenie występuje przy stwierdzeniu 1-3 zarodników w polu widzenia, średnie przy 4-20 zarodników i silne przy ilości zarodników powySej 20 w polu widzenia. W celu łatwiejszej identyfikacji zarodników N. apis/N.ceranae preparaty barwi się metodą Ziehl-Neelsena, Giemzy, błękitem metylenowym, względnie tuszem chińskim (barwienie negatywne). Zarodniki N. apis barwią się na lekko różowo, tło zabarwia się na niebiesko i sa większe od zarodników N.ceranae. Badanie matki – matkę naleSy przenieść pod szklaną zlewkę (50 ml) lub szalkę Petriego ustawioną na sztywnym celofanie lub celicie. Matka po uspokojeniu po 5, rzadziej po 15 minutach oddaje kał. Kroplę kału po przykryciu szkiełkiem nakrywkowym naleSy oglądnąć pod mikroskopem z opuszczonym kondensorem przy powiększeniu 400-600 x.
Określenie stopnia zarażenia pszczół umożliwia metoda hemocytometryczna badania rozcieru co najmniej 25 odwłoków pszczół pobranych z wylotka przed lub po powrocie z lotu. Przy niesprzyjającej pogodzie badanie przeprowadza się z pszczołami z kłębu lub obsiadującymi górne 13 partie plastrów. Odwłoki zalewa się wodą destylowaną w moździerzu w ilości l ml wody/1 odwłok i dokładnie rozciera. Zawiesinę po wstrząśnięciu przenosi się do komory hemocytometrycznej i po około 3 minutach oblicza ilość zarodników w 80 małych kwadratach w sposób podany poniSej. Orientacyjne badanie rodzin w kierunku choroby zarodnikowcowej jest przeprowadzane na podstawie badania kału oddawanego przez pszczoły w ulu na szkiełko podstawowe lub kawałek celitu umieszczony na dennicy, względnie na podstawie badania kału pszczół wylatujących z ula podczas pierwszego lotu oczyszczającego. W tym celu płytki szklane lub arkusze celitu (30 x 45 cm) umieszcza się na wysokości 15 cm i w odległości 1,0—1,5 m od wylotka. Po godzinie z kaSdej płytki zeskrobuje się kał do oddzielnej probówki i po oznakowaniu przesyła do laboratorium. Po roztarciu kału z niewielką ilością wody, zawiesinę przenosi się na szkiełko podstawowe, pokrywa szkiełkiem nakrywkowym i ogląda pod mikroskopem z opuszczonym kondensorem przy powiększeniu 400— 600 x.

Źródło:
PODSTAWY ROZPOZNAWANIA NAJCZĘŚCIEJ WYSTĘPUJĄCYCH CHORÓB
CZERWIA I PSZCZÓŁ
Dr Marek W. Chmielewski
Pracownia Chorób Owadów Użytkowych
Katedra Epizootiologii i Klinika Chorób Zakaźnych Zwierząt
Wydział Medycyny Weterynaryjnej
Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie
20-612 Lublin, ul. Głęboka 30
e-mail: marek.chmielewski@up.lublin.p
*** Link: Choroby pszczół UP.Lublin.pl ***

Zapobieganie i leczenie:

Do leczenia jak i zapobiegania można z bardzo dobrym efektem stosować zioła jak np. Kobylak (szczaw koński), Wywar z kory Dębu podaje się go rodzinom zapobiegawczo do karmienia zimowego w postaci naparu 50g na 25l gotowego syropu.
Leczniczo stosuje się do oprysku i podkarmienia chorych rodzin (wiosną) 50g na 10l rzadkiego syropu 1/1 opryskać i podać rodzinie po 05l co drugi dzień. Do karmienia jesiennego jak i leczenia wiosennego można z powodzeniem podać Naturalny Antybiotyk jakim jest „CZOSNEK”- sok wyciśnięty dodaje się w ilości 1g soku ok. 40 kropli + 50ml spirytusu taka mieszankę dodaje się do 1l syropu 1/1 podając pszczołom po 1/4 litra co 3 dni przez ok. 2—3 tygodni. Do karmienia zimowego podaje się dawkę o połowę mniejszą jako profilaktycznie. Wiosną możemy też podać pobudzając pszczoły do intensywnej pracy (a zarazem zwalczamy nosemoze) olejki eteryczne jak: Anyżowy, Eukaliptusowy 1g olejku + 50ml spirytusu na 1litr syropu podając co trzeci dzień po 250ml lub 1kg ciasta miodowo – cukrowego. Oprócz tego chorą rodzinę należy zwęzić, ocieplić przy sprzyjających warunkach, przenieść do czystego ula. Do rozprzestrzeniania choroby dochodzi przeważnie na wiosnę poprzez rabunki osłabionych rodzin pszczoły zlizują wydalony słodki kał (odchody) a także zakażony pokarm kałem (widoczny na wstawionym zdjęciu) do rozprzestrzeniania choroby przyczynia się też sam pszczelarz robiąc przegląd. W pierwszej kolejności powinno się odwiedzać zdrowe silne rodziny w drugiej podejrzane i słabe, nigdy nie należy łączyć chorych rodzin do zdrowych, lepiej połączyć trzy do jednego ula jak leczyć wszystkie (choć profilaktyka przewiduje podanie leczniczych związków wszystkim rodzinom na pasiece). Częsta wymiana plastrów i dezynfekcja suszu niweluje ogniska zarażeń plastry możemy mrozić w zamrażarce jak i stosować kwas Octowo-Lodowaty. Leczenie nosemozy wiosną 1g (42 krople) olejku anyżowego lub eukaliptusowego rozpuszczamy w 50ml spirytusu spożywczego lub wódki i dodajemy do 1 litra syropu 1:1 i dobrze mieszamy. Na rodzinę dajemy 1/8 lub 1/4 w zależności od siły, co drugi dzień przez 2 do 3 tygodni. Olejki nie niszczą pasożytów lecz wspomagają naturalne siły obronne rodziny ułatwiając leczenie. Podczas tego zabiegu pszczoły należy maksymalnie ścieśnić. Można tez zrobić ciasto : – 1 gram olejku – 1/4 kg miodu – 1 kg cukru pudru Aby zapobiegać powstawaniu choroby zaleca się min 50% coroczną wymianę plastrów w rodzinach.

Tekst pochodzi z serwisu:
*** Pasieka ambrozja ***