Kliknij strzałkę aby zmienić
Choroba woreczkowa, SBV
- Śmiertelność 60%
- Zakaźność 60%
- Trudność leczenia 80%
Objawy
Uwagę pszczelarza przyciągają dziurki na zasklepie czerwiu. Po usunięciu zasklepu możemy zauważyć bladożółtą lub nieco poszarzałą larwę wyprostowaną leżącą na grzbietowej powierzchni, przednią częścią ciała skierowaną w kierunku zasklepu i zadartą do góry. Larwa wyciągnięta z komórki przyjmuje często kształt woreczka wypełnionego płynem. Częściej w komórkach widać całkowicie zbrązowiałe larwy. Niekiedy są one już wysuszone i leżą na dolnych ściankach komórek, wygięte w kształcie gondoli (pantofelka). Z reguły zasklep takich komórek jest już usunięty przez pszczoły.
Czynnik wywołujący chorobę i jego rozpowszechnienie
Pojęcie choroby woreczkowej czerwiu jako odrębnej jednostki chorobowej zostało wprowadzone w 1917 roku w USA. Wirus choroby woreczkowej czerwiu (SBV), wywołujący zmiany chorobowe, wyizolowano po raz pierwszy w 1964 r. Jest to bardzo mały RNA wirus (średnicy 30 nm) należący do rodzaju Iflavirus. Obecnie wiadomo, że jest on szeroko rozpowszechniony w pasiekach na całym świecie. Badania próbek pszczół pochodzących z rodzin pszczelich nie wykazujących objawów infekcji wirusowych wykazały obecność SBV w 85% objętych programem badawczym pasiek. Badania wykonano we Francji w 2002 roku bardzo czuła metodą biologii molekularnej (technika RT-PCR).
Powstawanie zmian chorobowych i szerzenie się infekcji w rodzinach
Na zakażenie SBV najbardziej podatne są młode 2-dniowe larwy. Zarażają się one na drodze pokarmowej. Wirus po dostaniu się do larwy przechodzi do wielu tkanek i tam się rozwija. Jednak przez cały okres żerowania larwy nie wykazują żadnych objawów wskazujących na chorobę. Widoczne zmiany pojawiają się dopiero po zasklepieniu komórki. Larwy zmieniają barwę z perłowobiałej na bladożółtą. Dochodzi do nieprawidłowości w procesie linienia. Zaburzone jest wydzielanie enzymu chitynazy, odpowiedzialnego za rozpuszczenie endokutikuli – wewnętrznej warstwy oskórka. Z tej przyczyny nie dochodzi do przepoczwarczenia larwy, która nie może pozbyć się grubego i mocnego oskórka. Pomiędzy oskórkiem a ciałem larwy gromadzi się przejrzysty płyn z ogromną ilością wirusa. Larwy zamierają w pozycji wyprostowanej z główkami zwróconymi w kierunku zasklepu, ciemnieją i po kilku dniach stają się ciemnobrązowe. W pierwszej kolejności ciemnieje głowa potem tułów. Następnie larwa wysycha i przybiera postać spłaszczonej łuseczki o kształcie gondoli. Taki obraz jest charakterystyczny dla tej choroby.
Każda zamarła larwa zawiera około 1 miligrama wirusa. Jest to ilość wystarczająca do zarażenia wszystkich larw w 1000 rodzin pszczelich. Jednak w naturalnych warunkach objawy choroby są słabo nasilone, najczęściej niezauważalne i z reguły ustępują późnym latem. Pszczoły usuwają wiele zakażonych larw we wczesnym stadium choroby. W wyschniętych larwach wirus traci zakaźność. W następstwie zakażania larw w różnym czasie i przeżywania tylko niektórych z nich czerw jest rozstrzelony. Jednak czerw rozstrzelony jest charakterystyczny dla wielu chorób zakaźnych pszczół.
Wirus utrzymuje się w rodzinach w kolejnych latach dzięki pszczołom, w których namnaża się, nie wywołując żadnych objawów. Dorosłe owady zarażają się prawdopodobnie podczas usuwania zamarłych larw, ponieważ zjadają one wtedy pewną ilość bogatego w cząsteczki wirusa płynu wypływającego z rozerwanego ?woreczka?. Stwierdzono, że dzień po zakażeniu w gruczołach gardzielowych dorosłych pszczół znaleźć można wiele cząstek wirusowych. Prawdopodobnie pszczoły te zarażają larwy podczas karmienia mleczkiem pszczelim wytworzonym w gruczołach gardzielowych. Nosicielkami wirusa są również larwy zarażone w wieku powyżej dwóch dni. Najczęściej przeżywają one zakażenie, rosną, prawidłowo się rozwijają i nie wykazują żadnych objawów choroby.
Szerzenie się infekcji wirusowej w rodzinie jest ograniczone dzięki temu, że gruczoły gardzielowe zarażonych pszczół szybko ulegają zanikowi. Robotnice takie w krótkim czasie przestają karmić czerw i stają się zbieraczkami głównie nektaru. Zebrany nektar, chociaż zawiera wirusa choroby woreczkowej czerwiu, jest słabym źródłem zakażenia, ponieważ szybko rozprowadzany po rodzinie jest rozcieńczony nektarem zebranym przez inne pszczoły. W nektarze wirus szybko traci zakaźność. Jeśli zakażone SBV pszczoły stają się zbieraczkami pyłku, to wiele cząstek wirusa wraz z wydzieliną gruczołów gardzielowych transportowanych jest do pyłku. Tu wirus długo zachowuje aktywność. Młode, pracujące w ulu, robotnice spożywają duże ilości pyłku, a co za tym idzie i wirusa, a potem zarażają larwy w wyniku karmienia. Możliwość przenoszenia SBV z dorosłych pszczół na czerw jest największa, gdy w rodzinie zaburzony jest podział pracy i pszczoły-nosicielki wirusa, które nie powinny karmić czerwiu i zbierać pyłku, muszą to robić z powodu braku innych osobników przeznaczonych do tej pracy. Dochodzi do tego przeważnie wiosną lub wczesnym latem, także w przypadku długich okresów bezpożytkowych. Wtedy mamy najczęściej do czynienia z wybuchami choroby woreczkowej czerwiu.
Rozpoznawanie choroby
Choroba woreczkowa czerwiu jest często mylona przez pszczelarzy z innymi chorobami, jak zgnilec amerykański, zgnilec europejski powikłany zakażeniami wtórnymi oraz zakażeniami wywołanymi przez inne wirusy, np. wirus choroby czarnych mateczników (BQCV). Przy silnym zarażeniu rodziny BQCV powoduje nie tyko zamieranie larw matecznych, ale i czerwiu pszczelego oraz trutowego. Pojawiające się wówczas objawy bardzo przypominają chorobę woreczkową czerwiu. W każdym przypadku podejrzenia wystąpienia wyżej wymienionych chorób, w celu uzyskania właściwego rozpoznania, należy dostarczyć do laboratorium diagnostycznego plaster z podejrzanymi zmianami czy jego wycinek – 10 x 10 cm, z niepokojącymi zmianami. Próbka nie powinna zawierać miodu, co jest szczególnie ważne przy przesyłce pocztowej. Próbka powinna być zapakowana w sposób uniemożliwiający zgniecenie w transporcie oraz wydostanie się materiału zakaźnego na zewnątrz, np. w wyniku przesiąkania.
W laboratorium Oddziału Chorób Owadów Użytkowych Katedry Nauk Klinicznych SGGW do diagnostyki zakażeń wirusem choroby woreczkowej stosowany jest test AGID ?(immunodyfuzja w żelu agarozowym). Jest to metoda oparta na reakcji antygen ? przeciwciało. W bieżącym roku w próbach nadesłanych do końca lipca stwierdzono 5 przypadków zamierania czerwiu na skutek choroby woreczkowej. Przy okazji realizowania prac badawczych wykryto obecność SBV w dwóch próbkach martwych pszczół. Wykrycie przy użyciu testu AGID wirusa choroby woreczkowej w osobnikach dorosłych najczęściej świadczy o silnym zakażeniu rodziny.
Dość rzadko trafiają do nas próbki z czerwiem zamarłym w wyniku rozwoju choroby woreczkowej. Być może zwiększona ich liczba w tym roku jest konsekwencją nieharmonijnego rozwoju rodzin spowodowanego suszą, pociągającą za sobą przerwy w pożytkach.
Zwalczanie choroby woreczkowej, leczenie:
Nie ma leku, który likwidowałby wirusa w rodzinach pszczelich. Z chorej rodziny należy usunąć plastry z zamarłym czerwiem. Jeżeli jest możliwe, należy wymienić zapasy pyłku (pierzgi) na pochodzące z rodzin zdrowych i w miarę możliwości zadbać o dobry pożytek. Stwierdzono, że wymiana matki na młodą, czerwiącą, pochodzącą czy wychowaną w zdrowej rodzinie może znacznie poprawić sytuację, chociaż podejrzenie, że matki przenoszą chorobę, jak na razie nie znalazło potwierdzenia. Pod koniec lata objawy choroby na ogół zanikają, lecz mogą pojawić się w następnym sezonie pszczelarskim. Przy zapobieganiu chorobie należy prowadzić taką gospodarkę pasieczną, która zapewni rodzinom systematyczną wymianę pokoleń. Przy dłuższych okresach bezpożytkowych należy dokarmiać pszczoły niewielkimi dawkami rzadkiego syropu. Ze względu na warunki higieniczne częsta wymiana plastrów oraz dezynfekcja sprzętu są zawsze pożądane. W pasiekach, gdzie choroba występuje, należy unikać wprowadzania matek importowanych z odległych regionów, bo ich potomstwo może być bardziej od pszczół miejscowych wrażliwe na czynniki chorobotwórcze występujące na danym terenie.
Views: 227